<sect1 id="ai-skycoords"> <sect1info> <author ><firstname >Jason</firstname > <surname >Harris</surname > </author> </sect1info> <title >Sistemas de coordenadas celestes</title> <para> <indexterm ><primary >Sistemas de coordenadas celestes</primary> <secondary >Resumo</secondary ></indexterm> Un requisito básico para estudar os ceos é determinar onde están as cousas no ceo. Para especificar as posicións no ceo, os astrónomos teñen desenvolvido parios <firstterm >sistemas de coordenadas</firstterm >. Cada un utiliza unha grella de coordenadas que se proxecta na <link linkend="ai-csphere" >esfera celeste</link >, en analoxía co <link linkend="ai-geocoords" >sistema de coordenadas xeográficas</link > que se emprega na superficie da Terra. Os sistemas de coordenadas difiren só na escolla do <firstterm >plano fundamental</firstterm > que divide o ceo en dous hemisferios iguais ao longo dun <link linkend="ai-greatcircle" >círculo máximo</link > (o plano fundamental do sistemas xeográfico é o ecuador da Terra). Cada sistema de coordenadas leva o nome do que se escolleu como plano fundamental. </para> <sect2 id="equatorial"> <title >O sistema de coordenadas ecuatoriais</title> <indexterm ><primary >Sistemas de coordenadas celestes</primary> <secondary >Coordenadas ecuatoriais</secondary> <seealso >Ecuador celeste</seealso > <seealso >Polos celestes</seealso > <seealso >Sistema de coordenadas xeográficas</seealso > </indexterm> <indexterm ><primary >Ascensión recta</primary ><see >Coordenadas ecuatoriais</see ></indexterm> <indexterm ><primary >Declinación</primary ><see >Coordenadas ecuatoriais</see ></indexterm> <para >O <firstterm >Sistema de coordenadas ecuatoriais</firstterm > é probabelmente o sistema de coordenadas celestes máis empregado. É tamén o que se relaciona máis de perto co <link linkend="ai-geocoords" >Sistema de coordenadas xeográficas</link > porque empregan o mesmo plano fundamental e os mesmos polos. A proxección do ecuador da Terra na esfera celeste coñécese como <link linkend="ai-cequator" >Ecuador celeste</link >. Do mesmo xeito, a proxección dos polos xeográficos na esfera celeste define os <link linkend="ai-cpoles" >polos celestes</link > norte e sul. </para ><para >Porén, hai unha diferenza importante entre os sistemas de coordenadas ecuatoriais e xeográficas: o sistema xeográfixo está fixo na Terra; rota segundo rota a Terra. O sistema ecuatorial está fixado nas estrelas<footnote id="fn-precess" ><para >na verdade, as coordenadas ecuatoriais non están fixadas de todo nas estrelas. Le <link linkend="ai-precession" >precesión</link >. Tamén se se utiliza a <link linkend="ai-hourangle" >hora angular</link > no canto da ascensión recta, o sistema ecuatorial está fixo na Terra, non nas estrelas.</para ></footnote >, polo que parece rotar ao longo do ceo coas estrelas, ainda que, por suposto, realmente é a Terra a que rota baixo o ceo fixo. </para ><para >O ángulo <firstterm >latitudinal</firstterm > (relacionado coa latitude) do sistema ecuatorial chámase <firstterm >Declinación</firstterm > (Dec en abreviatura). Mide o ángulo dun obxecto por riba ou por baixo do Ecuador celeste. O ángulo <firstterm >lonxitudinal</firstterm > chámase <firstterm >ascensión recta</firstterm > (<acronym >AR</acronym > en abreviatura). Mide o ángulo dun obxecto ao leste do <link linkend="ai-equinox" >Equinocio vernal</link >. Ao contrario da lonxitude, a ascensión recta normalmente mídese en horas no canto de graos porque a rotación aparente do sistema de coordenadas ecuatoriais está relacionado de perto co <link linkend="ai-sidereal" >tempo sidéreo</link > e co <link linkend="ai-hourangle" >ángulo horario</link >. Dado que unha rotación completa do ceo tarda 24 horas en completarse, hai (360 graos / 24 horas) = 15 graos nunha hora de ascensión recta. </para> </sect2> <sect2 id="horizontal"> <title >O sistema de coordenadas horizontais</title> <indexterm ><primary >Sistemas de coordenadas celestes</primary> <secondary >Coordenadas horizontais</secondary> <seealso >Horizonte</seealso > <seealso >Cénit</seealso > </indexterm> <indexterm ><primary >Azimut</primary ><see >Coordenadas horizontais</see ></indexterm> <indexterm ><primary >Altitude</primary ><see >Coordenadas horizontais</see ></indexterm> <para >O sistema de coordenadas horizontais emprega o <link linkend="ai-horizon" >horizonte</link > local do observador como plano fundamental. Isto divide comodamente o ceo no hemisferio superior que se pode ver e o hemisferio inferior, que non se pode (porque a Terra está no medio). O polo do hemisferio superior chámase <link linkend="ai-zenith" >cénit</link >. O polo do hemisferio inferior chámase <firstterm >nadir</firstterm >. O ángulo dun obxecto por riba ou por baixo do horizonte chámase <firstterm >altitude</firstterm > (Alt en abreviatura). O ángulo dun obxecto arredor do horizonte (medido desde o punto norte, cara o leste) chámase <firstterm >azimut</firstterm >. O sistema de coordenadas horizontais chámase ás veces sistema de coordenadas Alt/Az. </para ><para >O sistema de coordenadas horizontais está fixo na Terra, non nas estrelas. Polo tanto, a altitude e o azimut dun obxecto mudan co tempo, segundo o obxecto semella moverse polo ceo. Ademais, dado que o sistema horizontal se define polo horizonte local, o mesmo obxecto visto desde varios lugares da Terra ao mesmo tempo ten valores diferentes de altitude e de azimut. </para ><para >As coordenadas horizontais son moi útiles para determinar as horas de ascensión e de ocaso dun obxecto no ceo. Canto un obxecto ten unha altitude=0 graos, estáse erguendo (se o seu azimut é < 180 graos) ou poñendo (se o seu azimut é > 180 graos). </para> </sect2> <sect2 id="ecliptic"> <title >O sistema de coordenadas eclípticas</title> <indexterm ><primary >Sistemas de coordenadas celestes</primary> <secondary >Coordenadas eclípticas</secondary> <seealso >Eclíptica</seealso> </indexterm> <para >O sistema de coordenadas eclípticas emprega a <link linkend="ai-ecliptic" >Eclíptica</link > como plano fundamental. A Eclíptica é o roteiro que o Sol semella seguir polo ceo no curso dun ano. Tamén é a proxección do plano orbital da Terra sobre a esfera celeste. O ángulo latitudinal chámase <firstterm >latitude eclíptica</firstterm > e o ángulo lonxitudinal chámase <firstterm >lonxitude eclíptica</firstterm >. Como a ascensión recta do sistema ecuatorial, o punto cero da lonxitude eclíptica é o <link linkend="ai-equinox" >Equinocio vernal</link >. </para ><para >Para que pensas que é útil un sistema de coordenadas como este? Se pensache en cartografiar os obxectos do Sistema Solar, acertaches! Cada planeta (excepto Plutón) orbita arredor do Sol en aproximadamente o mesmo plano, polo que parecen estaren sempre perto da Eclíptica (&ie; sempre teñen latitudes eclípticas pequenas). </para> </sect2> <sect2 id="galactic"> <title >O sistema de coordenadas galácticas</title> <indexterm ><primary >Sistemas de coordenadas celestes</primary> <secondary >Coordenadas galácticas</secondary> </indexterm> <para> <indexterm ><primary >Vía Láctea</primary ></indexterm > O sistema de coordenadas galáticas emprega a <firstterm >Vía Láctea</firstterm > como plano fundamental. O ángulo latitudinal chámase <firstterm >latitude galáctica</firstterm > e o ángulo lonxitudinal chámase <firstterm >lonxitude galáctica</firstterm >. Este sistema de coordenadas é útil para estudar a galaxia mesma. Por exemplo, pódese querer saber como muda a densidade das estrelas en función da latitude galáctica ou como de plano é o disco da Vía Láctea. </para> </sect2> </sect1>