Szybkie przej¶cie od DOS-a do Linux-a.
Autor: Guido Gonzato, Guido@ibogfs.cineca.it
v1.0 11 Grudnia 1996
WWeerrssjjaa ppoollsskkaa:: BBaarrttoosszz MMaarruusszzeewwsskkii,,
BB..MMaarruusszzeewwsskkii@@zzssmmeeiiee..ttoorruunn..ppll
v1.31, 26 Lipca 1997
Dokument ten jest dedykowany tym wszystkim (wkrótce by³ym) u¿ytkown
ikom DOS-a, którzy zdecydowali siê przej¶æ na Linux-a, system typu
Unix pierwotnie przeznaczony na komputery klasy PC. Dokument ten
zosta³ napisany w standardzie ISO-8859-2. Oryginalna wersja znajduje
siê pod adresem ftp.icm.edu.pl w katalogu /pub/Linux/docs/HOWTO.
Nowsza wersja zawiera uaktualnione wskazania na katalog z j±drami na
ftp.icm.edu.pl.
______________________________________________________________________
Table of Contents:
1. Wprowadzenie.
1.1. Czy Linux jest dla ciebie odpowiedni?
1.2. Tak jest. Powiedz mi jeszcze.
1.3. Dla niecierpliwych.
2. Pliki i programy.
2.1. Pliki: pojêcie ogólne.
2.2. Do³±czenia symboliczne.
2.3. Atrybuty plików w Linux-ie.
2.4. Pliki: Porównanie podstawowych poleceñ DOS-owych z Linux-
owymi.
2.5. Wykonywanie programów: wielozadaniowo¶æ i sesje.
2.6. Uruchamianie programów na komputerach odleg³ych.
3. U¿ywanie katalogów.
3.1. Katalogi: pojêcie ogólne.
3.2. Prawa dostêpu katalogów.
3.3. Katalogi: Porównanie podstawowych poleceñ DOS-owych z Linux-
owymi.
4. Dyskietki, dyski twarde i takie inne.
4.1. Urz±dzenia.
4.2. Archiwizacja.
5. Konfigurowanie systemu.
5.1. Pliki startowe systemu.
5.2. Pliki startowe programów.
6. Troszkê programowania.
6.1. Pisanie skryptów: takie .BAT-y tylko lepsze.
7. C dla ciebie.
8. Pozosta³y 1%.
8.1. "Odrootowiæ siê".
8.2. Tworzenie wirtualnej pamiêci.
8.3. U¿ywanie tar-a i gzip-a.
8.4. Instalacja aplikacji.
8.5. Triki, bez których nie mo¿esz siê obej¶æ.
8.6. Po¿yteczne programy.
8.7. Pospolite rozszerzenia i programy z nimi zwi±zane.
9. To tyle.
9.1. Prawa autorskie.
9.2. Disclaimer.
9.3. Od t³umacza.
______________________________________________________________________
11.. WWpprroowwaaddzzeenniiee..
11..11.. CCzzyy LLiinnuuxx jjeesstt ddllaa cciieebbiiee ooddppoowwiieeddnnii??
Wiêc chcesz przej¶æ z DOS-a na Linux-a ? Dobry pomys³, ale ostrzegam:
mo¿e ci to wyj¶æ bokiem. Wed³ug mnie nie ma takiego czego¶ jak
"najlepszy komputer" czy "najlepszy system operacyjny"; wszystko
zale¿y od tego do czego dana konfiguracja ma s³u¿yæ. Dlatego te¿ nie
wierzê, ¿e Linux jest najlepszym wyj¶ciem dla ka¿dego - nawet je¶li
jest on technicznie lepszy od wielu komercyjnych systemów
operacyjnych. Naprawdê nie po¿a³ujesz Linux-a je¶li to czego szuka³e¶,
to software do programowania, Internet, TeX... w ogóle techniczny
software, ale je¶li w wiêkszo¶ci potrzebujesz software'u komercyjnego,
je¶li nie czujesz siê na si³ach uczyæ setek poleceñ i wklepywaæ je z
klawiatury, to szukaj gdzie indziej.
Linux nie jest (jak na razie) tak ³atwy w u¿ytkowaniu i konfigurowaniu
jak Windows czy Mac, tak wiêc przygotuj siê do grzebania w plikach
konfiguracyjnych. Pomimo tych przestróg, powiem ci, ¿e jestem 100%
przekonany, ¿e je¶li nale¿ysz do tej dobrej grupy u¿ytkowników, to
odnajdziesz w Linux-ie swoj± komputerow± Nirvanê.
Zak³adam, ¿e
· - Znasz podstawowe polecenia i za³o¿enia DOS-a,
· - Linux, ewentualnie z XWindows-ami, jest zainstalowany poprawnie
na twoim komputerze,
· Twoj± pow³ok± (odpowiednik COMMAND.COM) jest bash
· Rozumiesz, ¿e ten dokument to dopiero niekompletny pocz±tek. Na
temat wiêkszej ilo¶ci szczegó³ów przeczytaj podrêcznik Matta Welsha
"Linux Installation and Getting Started" i/lub Larry'ego
Greenfielda "Linux User Guide". Mo¿na je znale¼æ pod adresem
ftp.icm.edu.pl w katalogu /pub/Linux/sunsite/docs/LDP/.
To HOWTO zastêpuje poprzednie mini-HOWTO o tym samym tytule.
11..22.. TTaakk jjeesstt.. PPoowwiieeddzz mmii jjeesszzcczzee..
Zainstalowa³e¶ Linux-a na PC-cie. Za³o¿y³e¶ sobie konto, wykonuj±c
instrukcje podczas instalacji (je¶li nie, to wpisz adduser _t_e_r_a_z _!_!_!)
i Linux dzia³a. W³a¶nie wpisa³e¶ swój login (indentyfikator) i has³o
(password) i patrzysz na ekran my¶l±c: "No... i co teraz?"
Teraz - nie rozpaczaj. Jeste¶ prawie gotów robiæ to samo co w DOS-ie i
wiele wiêcej. Je¶liby¶ dzia³a³ na DOS-ie a nie na Linux-ie zrobi³by¶
jedn± z tych rzeczy:
· 1. wykonywanie programów i tworzenie, kopiowanie, przegl±danie,
kasowanie i zmienianie nazw plików;
· 2. cd, md, rd, i dir;
· 3. formatowanie dyskietek i kopiowanie na nie plików;
· 4. grzebanie w AUTOEXEC.BAT albo CONFIG.SYS;
· 5. pisanie w³asnych plików .BAT albo programów;
· 6. no i pozosta³y 1%.
Ucieszysz siê bardzo je¶li dowiesz siê, ¿e to samo mo¿na robiæ pod
Linux-em w podobny sposób jak pod DOS-em. Pod DOS-em przciêtny
u¿ytkownik u¿ywa tylko kilku poleceñ z ponad 100 dostêpnych; to samo
mo¿na powiedzieæ o Linux-ie. Je¶li przypadkowo nie znasz poleceñ do
wykonywania tego co jest w li¶cie powy¿ej, to odpu¶æ sobie - nie
czytaj. Nie bêdê wyja¶nia³ co to katalog czy zmienna PATH.
Kilka notek zanim pójdziemy dalej:
· 1. W przeciwieñstwie do DOS-a Linux ma wbudowane mechanizmy
zabezpieczaj±ce. Kiedy w³±czysz PC-ta i odpalisz Linux-a musisz siê
"zalogowaæ", to znaczy zrobiæ siê widocznym dla systemu. Pliki i
katalogi maj± odpowiednie prawa dostêpu i niektóre nie s± dostêpne
dla zwyk³ego u¿ytkownika. (Zobacz sekcjê ``Prawa dostêpu''). Jest
tak poniewa¿ Unix to system wielou¿ytkownikowy; poza tym zwyk³y
u¿ytkownik nie jest w³a¶cicielem systemu i nie mo¿e nim zarz±dzaæ
czy sterowaæ jego dzia³aniem; tylko u¿ytkownik o identyfikatorze
"root" (ang. korzeñ) ma w³adzê w tym systemie. (Ten facet jest
administratorem systemu. Na swoim PC-cie ty bêdziesz root-em).
Pliki i katalogi maj± odpowiednie prawa dostêpu i niektóre z nich
nie s± dostêpne dla zwyk³ego u¿ytkownika. A DOS pozwoli³by ci
wyczy¶ciæ ca³y dysk twardy.
· 2. Kiedy ju¿ skoñczysz pracowaæ, NNIIEE WWOOLLNNOO CCII WWYY££¡¡CCZZYYÆÆ PPCC--TTAA OODD TTAAKK
PPOO PPRROOSSTTUU Musisz w odpowiedni sposób "zamkn±æ system" (naci¶nij
CTRL-ALT-DEL, poczekaj a¿ system zrobi wszystko co powinien, aby
bezpiecznie wy³±czyæ komputer i napisze, ¿e jest w porz±dku i wtedy
mo¿esz wy³±czyæ komputer). Je¶li pracujesz pod XWindows to wci¶nij
CTRL-ALT-BACKSPACE, albo wybierz wyj¶cie z Menu i dalej to samo co
wy¿ej. Od t³umacza: Mo¿esz te¿ napisaæ shutdown -h now i czekaæ a¿
pojawi siê napis _S_y_s_t_e_m _h_a_l_t_e_d_.
· 3. Usilnie zachêcam do eksperymentowania i próbowania samemu: Na
pewno ci nie zaszkodzi. Pomoc znajdziesz w poleceniach takich jak:
"man <polecenie>" - podrêcznik systemowy (nie zadawaj pytañ bez
przeczytania; wyj¶cie z niego to klawisz 'q'), "apropos
<polecenie>" - to wy¶wietla wszystkie polecenia zwi±zane z danym
s³owem, "whatis <polecenie>" - podobnie do apropos.
· 4. Wiêkszo¶æ mocy Unix-ów pochodzi z prostej koncepcji strumieni i
potoków, bardziej rozwiniêtych ni¿ pod DOS-em. Proste polecenia
mog± byæ po³±czone w bardziej z³o¿ony potok i wykonywaæ do¶æ
skomplikowane zadania. (Bardzo du¿o ludzi u¿ywa tych zalet; tobie
te¿ radzê siê tego pouczyæ. Proste przyk³ady mo¿na znale¼æ w
plikach Makefile przy ¶ciganiu i instalacji nowych aplikacji)
· 5. Konwencja oznaczeñ:
a. <...> oznacza co¶ co musi byæ podane, natomiast [...] oznacza
co¶ co mo¿e byæ podane, ale nie musi. Np.: tar -tf <plik.tar>
[plik_log] plik.tar musi byæ podany, a przekierowanie wyj¶cia do
pliku plik_log - nie.
b. od teraz skrót "PPS" oznacza "Przeczytaj Podrêcznik Systemowy
man, aby uzyskaæ wiêcej informacji. (Od t³umacza: oto trzy
najczê¶ciej u¿ywane skróty w¶ród "Linux-owców": RTFM - Read The
Fascinating (Fucking) Manual (Przeczytaj Fascynuj±cy [albo jak kto
woli Pieprzony] Manual [man]) FAQ - Frequently Asked Questions -
dokukment z Czêsto Zadawanymi Pytaniami HOWTO - dokument taki jak
ten - Jak To Zrobiæ)
Jeste¶ teraz gotowy, aby uczyæ siê Linux-a.
11..33.. DDllaa nniieecciieerrpplliiwwyycchh..
Nie mo¿esz siê ju¿ doczekaæ ? No to masz tu skrót poleceñ Linux-a:
DOS Linux Uwagi
------------------------------------------------------------------------------
BACKUP tar -Mcvf device dir/ zupe³nie co¶ innego
CD dirname\ cd dirname/ prawie ta sama sk³adnia
COPY file1 file2 cp file1 file2 ------ " ------
DEL file rm file UWAGA: nie ma UNDELETE
DELTREE dirname rm -R dirname/ ------ " ------
DIR ls nie zupe³nie ta sama
sk³adnia
EDIT file vi file raczej ci siê nie spodoba
emacs file ten jest lepszy
jstar file podobny do EDIT-a
FORMAT fdformat,
mount, umount raczej inna sk³adnia
HELP command man command ta sama filozofia
MD dirname mkdir dirname/ prawie ta sama sk³adnia
MOVE file1 file2 mv file1 file2 ------ " ------
NUL /dev/null ------ " ------
PRINT file lpr file ------ " ------
PRN /dev/lp0,
/dev/lp1 ------ " ------
RD dirname rmdir dirname/ ------ " ------
REN file1 file2 mv file1 file2 nie dotyczy wielu plików
RESTORE tar -Mxpvf device inna sk³adnia
TYPE file less file o wiele lepszy
WIN startx dwa ró¿ne bieguny !!!
22.. PPlliikkii ii pprrooggrraammyy..
22..11.. PPlliikkii:: ppoojjêêcciiee ooggóóllnnee..
Linux posiada system plików - co oznacza "struktura katalogów i
plików" - bardzo podobny do DOS-owego. Pliki posiadaj± nazwy, które
podlegaj± specjalnym zasadom, s± zapisywane w katalogach, niektóre s±
wykonywalne, a w¶ród tych wiêkszo¶æ ma ró¿ne opcje. Mo¿esz te¿ u¿ywaæ
masek ('*', '?'), przekierowañ strumieni oraz potoków. Jest tylko
trochê mniejszych ró¿nic.
· - Pierwsza ró¿nica: W DOS-ie nazwy plików maja postaæ 8.3 - czyli 8
znaków na nazwê i 3 znaki na rozszerzenie. W Linux-ie jest inaczej
(lepiej). Je¶li twój Linux u¿ywa systemu plików "ext2" (nie wa¿ne w
tej chwili co to znaczy) lub umsdos, to mo¿esz u¿ywaæ d³u¿szych
nazwa plików. Np. To_jest-bardzo.d³uga.nazwa.pliku. (nazwa mo¿e
mieæ do 255 znaków)
(Od t³umacza: W tej chwili standardowo podczas instalacji Linux-a
umieszczany jest na dysku system plików "ext2". W rzeczywisto¶ci
Linux nie zna takiego czego¶ jak rozszerzenie; w Linux-ie jest po
prostu nazwa pliku nie wa¿ne jakie znaki tam siê znajduj± - a mog±
to byæ nawet znaki kontrolne, chocia¿ nie radzê ich u¿ywaæ, bo
potem mog± byæ problemy z usuniêciem takiego pliku)
Zauwa¿, ¿e u¿y³em tu ma³ych jak i du¿ych liter. Otó¿...
· - Druga ró¿nica: Du¿e i ma³e litery s± rozró¿nianie przez Linux-a.
To znaczy plik i Plik i PliK to trzy ró¿ne pliki. To samo odnosi
siê do poleceñ: je¶li wykonasz polecenie ls (odpowiednik DOS-owego
DIR) otrzymasz listê plików w bie¿±cym katalogu, ale je¶li
napiszesz LS i wci¶niesz <<ENTER>> to otrzymasz b³±d mówi±cy, ¿e
nie ma takiego polecenia.
· - Trzecia ró¿nica: je¶li zaczniesz nazwê pliku od kropki, plik ten
bêdzie plikiem ukrytym. Na przyk³ad: .Jestem.Plikiem.Ukrytym nie
poka¿e siê po wydaniu polecenia ls.
· - Czwarta ró¿nica: Nie ma obowi±zkowych rozszerzeñ .COM czy .EXE
dla plików wykonywalnych (programów) albo .BAT dla plików
wsadowych. Pliki wykonywalne maj± ustawione odpowiednie prawa
dostêpu i s± wy¶wietlane: - z gwiazdk± (*) na koñcu je¶li wydasz
polecenie ls -F - na zielono je¶li masz kolorowy monitor i wydasz
polecenie ls --color Pod DOS-em pliki z rozszerzeniem .BAK to kopie
zapasowe; Pod Linux-em takie pliki koñcz± sie na ~
· - Pi±ta ró¿nica: opcje do programów DOS-owych podawane s± ze
znakiem / na pocz±tku np. dir /s; natomiast programy Linux-owe za
opcjê rozumiej± ci±g znaków z my¶lnikiem - na pocz±tku, np. ls -R.
Mo¿esz teraz skoczyæ do sekcji ``T³umaczenie poleceñ z DOS-a na
Linux-a'', ale na twoim miejscu czyta³bym dalej.
22..22.. DDoo³³±±cczzeenniiaa ssyymmbboolliicczznnee..
Systemy typu Unix maj± taki typ pliku, który nie istnieje pod DOS-em -
symboliczne do³±czenie. Mo¿na to uwa¿aæ za wska¼nik na plik lub
katalog i mo¿e byæ u¿ywany zamiast tego pliku czy katalogu, na który
wskazuje. Co¶ podobnego do skrótów w Win'95. Przyk³adami do³±czeñ
symbolicznych mog± byæ: /usr/X11, który wskazuje na /usr/X11R6;
/dev/modem, który wskazuje na /dev/cua0 lub /dev/cua1.
Aby utworzyæ symboliczne do³±czenie napisz:
ln -s <plik_lub_katalog> <nazwa_do³±czenia>
Na przyk³ad:
$ ln -s /usr/doc/g77/DOC g77podrecznik.txt
Teraz mo¿esz wykonywaæ operacje na g77podrecznik.txt zamiast na
/usr/doc/g77/DOC.
22..33.. AAttrryybbuuttyy pplliikkóóww ww LLiinnuuxx--iiee..
Ka¿dy plik i katalog w Linux-ie ma swoje prawa dostêpu, zwane przez
u¿ytkowników DOS-a atrybutami. Postaram siê przybli¿yæ to pojêcie i
wyja¶niæ co oznacza magiczne 755.
Jak wydasz polecenie ls -l to wy¶wietli siê co¶ na kszta³t:
-rw-r--r-- 1 root root 32251 Feb 15 14:32 DOS2Linux
-rw-r--r-- 1 root root 38338 Feb 20 13:15 DOS2Linux.pl.sgml
-rw-r--r-- 1 root root 18144 Feb 19 18:34 Locales-HOWTO.sgml
-rw-r--r-- 1 root root 1398 Feb 19 18:30 howto.dat
-rw-r--r-- 1 root root 317 Feb 14 14:24 next.gif
-rw-r--r-- 1 root root 37 Feb 19 20:03 plik_log
-rw-r--r-- 1 root root 317 Feb 14 14:24 prev.gif
-rw-r--r-- 1 root root 610 Feb 19 12:01 slowniczek
-rw-r--r-- 1 root root 5655 Feb 16 21:54 slowniczek.uwagi
-rw-r--r-- 1 root root 2601 Feb 18 22:29 tlumaczenie.howto
-rw-r--r-- 1 root root 316 Feb 14 14:24 toc.gif
-rw-r--r-- 1 root root 723 Feb 20 12:40 todo
-rw-r--r-- 1 root root 1307 Feb 19 19:36 zasady
Pierwsza kolumna z lewej to w³a¶nie wspomniane prawa dostêpu, 3. i 4.
to w³a¶ciciel i grupa do jakiej dany plik nale¿y. Ogólnie wygl±da to
tak:
- rwx rwx rwx
r - read (mo¿liwo¶æ czytania) w - write (mo¿liwo¶æ zapisu) x - execute
(mo¿liwo¶æ wykonywania, b±d¼ dla katalogów mo¿liwo¶æ przeszukiwania i
ustawienia go jako bie¿±cy cd) Oczywi¶cie w rzeczywosto¶ci nie ma tam
spacji, ale je robiê dla czytelno¶ci. W miejscu pierwszej kreski mo¿e
znajdowaæ siê jedna z liter: d, l, b, c - s± to tylko
najpopularniejsze. I tak oznaczaj± one odpowiednio: katalog,
symboliczne do³±czenie, urz±dzenie blokowe, urz±dzenie znakowe.
Dalej: od lewej: pierwsza trójka liter to prawa dla w³a¶ciciela pliku,
druga trójka - dla grupy do jakiej nale¿y plik, trzecia - dla
pozosta³ych u¿ytkowników. W pierwszej i drugiej trójce mog± siê
pojawiæ litery s lub S zamiast x - oznacza to, ¿eby wykonaæ plik z
takimi prawami jakie ma w³a¶ciciel pliku albo grupa, a nie ten kto go
uruchamia. Na przyk³ad plik /usr/bin/passwd ma ustawione pierwsze x na
s, ¿eby móg³ dokonaæ zapisu do pliku /etc/passwd, do którego mo¿e
pisaæ tylko root, a nie zwyk³y u¿ytkownik, który uruchamia ten
program.
Polecenie chmod pozwala zmieniaæ te prawa dostêpu - je¶li jeste¶
w³a¶cicielem pliku.
Podstawmy sobie nastêpuj±ce warto¶æi:
- rwx rwx rwx
421 421 421
4 2 1 - te warto¶ci s± dla s, S i t
(na temat 't' zobacz "man chmod")
¯eby ustawiæ jakie¶ prawa dostêpu nale¿y dodaæ do siebie te liczby,
które stoj± przy prawach, które chcemy ustawiæ, ale dla ka¿dej trójki
osobno. Trochê przyk³adów dla lepszego zrozumienia:
- r-x --- --- nazwa_pliku
4 1
To bêdzie 4+0+1, 0+0+0, 0+0+0 czyli 500. chmod 500 nazwa_pliku zmieni
prawa dostêpu na odczyt i wykonywanie dla w³a¶ciciela i zabierze
wszystkie prawa dla grupy i innych u¿ytkowników.
- rwx r-x r-x nazwa_pliku
421 4-1 4-1
To bêdzie 4+2+1, 4+0+1, 4+0+1 czyli 755 - to jest chyba najczêstsze
ustawienie.
- rws r-x r-x
421 4 1 4 1
4
To bêdzie 4+0+0 - najwa¿niejsze s± warto¶ci s, S, t chyba, ¿e ich nie
ma - 4+2+1 4+0+1, 4+0+1 czyli 4755
Teraz ³atwiejszy sposób na zmianê praw dostêpu. Polecenie chmod mo¿e
te¿ przyjmowaæ takie parametry:
chmod ugoa+-=rwx <plik>
I tak: u - user (w³a¶ciciel pliku), g - group (grupa do jakiej plik
nale¿y), o - others (pozosta³a czê¶æ u¿ytkowników). + ustawia podane
prawa, a - zabiera. = czyni podane prawa jedynymi prawami jakie
posiada dany plik.
Przyk³ady:
chmod u+x <plik> - nadaje w³a¶cicielowi pliku prawo do
wykonywania go.
chmod ug+rx <plik> - nadaje w³a¶cicielowi i grupie, do której
nale¿y plik prawa do odczytu i wykonywania
To powinno wyja¶niæ wiele spraw zwi±zanych z prawami dostêpu. Wiêcej
szczegó³ów znajdziesz w podrêczniku systemowym "man".
22..44.. PPlliikkii:: PPoorróówwnnaanniiee ppooddssttaawwoowwyycchh ppoolleecceeññ DDOOSS--oowwyycchh zz LLiinnuuxx--oowwyymmii..
DOS Linux
COPY cp
DEL rm
REN mv
TYPE cat
MORE more, less - mo¿na te¿ u¿ywaæ jako polecenie, nie tylko
jako filtr (ten drugi jest lepszy, ma wiêcej
mo¿liwo¶ci)
Przekierowywanie strumieni i potoki wygladaj± tak samo.
Maski: '*', '?' oraz [znaki]
[znaki] - oznacza pokolei ka¿dy, ale zawsze jeden, z
wymienionych w ¶rodku znaków, np:
ls *[abc] - wy¶wietl nazwy plików koñcz±cych siê na 'a' lub 'b' lub 'c'
ls *[a-g] - wy¶wietli nazwy plików koñcz±cych siê na jedn± z
liter od a do g
nul /dev/null
prn,lst /dev/lp0, lpr
PRZYK£ADY
DOS Linux
C:\GUIDO>copy joe.txt joe.doc $ cp joe.txt joe.doc
C:\GUIDO>copy *.* total $ cat * > total
C:\GUIDO>copy fractals.doc prn $ cat fractals.doc | lpr
C:\GUIDO>del temp $ rm temp
C:\GUIDO>del *.bak $ rm *~
C:\GUIDO>ren paper.txt paper.asc $ mv paper.txt paper.asc
C:\GUIDO>type letter.txt $ more letter.txt
C:\GUIDO>type letter.txt $ less letter.txt
C:\GUIDO>type letter.txt > nul $ cat letter.txt >/dev/null
n/d $ more *.txt *.asc
n/d $ cat section*.txt
n/d - niedostêpne
Uwagi:
1) * jest sprytniejsz± mask± pod Linux-em:
- * oznacza jak±kolwiek nazwê nie zaczynaj±c± siê na .
- *.* oznacza nazwê, która ma w ¶rodku kropkê
- p*r oznacza nazwê zaczynaj±ca siê na p a koñcz±c± na r
- *c* oznacza nazwê zawieraj±c± w ¶rodku c
2) Podczas u¿ywania less mo¿esz poruszaæ siê po pliku
- w przód - spacja
- w ty³ - b
lub strza³kami
- wszystkie dostêpne funkcje otrzymasz naciskaj±c h
3) W Linux-ie NNIIEE MMAA UUNNDDEELLEETTEE, wiêc pomy¶l dwa razy zanim skasujesz.
4) W Linux-ie znaczek > przekierowuje standardowe wyj¶cie, ale nie
standardowe wyj¶cie b³êdów; aby b³êdy tak¿e znalaz³y siê w pliku
musisz napisaæ np. cat plik >plik_log 2>&1 - ale to dzia³a tylko w
pow³oce bash lub sh. Od t³umacza: aby dowiedzieæ siê jak± pow³okê
u¿ywasz napisz echo $shell
5) Nie ma polecenia DOS-owego RENAME; tzn. ren *.xxx *.yyy nie
zadzia³a
6) U¿ywaj cp -i oraz mv -i, aby zostaæ ostrze¿onym, kiedy plik ma
zostaæ zmazany.
22..55.. WWyykkoonnyywwaanniiee pprrooggrraammóóww:: wwiieelloozzaaddaanniioowwoo¶¶ææ ii sseessjjee..
Aby uruchomiæ program podaj jego nazwê i wci¶nij <<ENTER>>. Je¶li
katalog (sekcja ``Katalogi''), w którym znajduje siê dany program,
jest w zmiennej PATH (sekcja ``Inicjacja systemu''), program siê
uruchomi. Wyj±tek: W przeciwieñstwie do DOS-a, pod Linux-em je¶li
program znajduje siê w katalogu bie¿±cym nie uruchomi siê, o ile
katalog bie¿±cy nie jest w zmiennej PATH. Rozwi±zanie: wpisz ./<prog>.
Oto jak wygl±da typowy wiersz poleceñ: $ polecenie -o1 -o2 ... -on
par1 par2 ... parn <wej¶cie >wyj¶cie gdzie o1,2,...,n to opcje
polecenia, a par1,2,...,n to parametry. Mo¿liwe jest uruchomienie
kilku poleceñ w jednym wierszu poleceñ: $ polecenie1; polecenie2; ...;
polecenien
To by by³o wszystko na temat uruchamiania programów, gdyby nie jedna z
najwa¿niejszych zalet Unix-ów a tym samym i Linux-a czyli
wielozadaniowo¶æ. S³owo to oznacza, ¿e systemy operacyjne typu Unix
mog± wykonywaæ kilka programów (od teraz procesów) na raz. Mo¿na
uruchomiæ procesy w tle oraz w pierwszym planie. Mo¿na tak¿e dzia³aæ
na kilku sesjach na raz - to tak jakby¶ pracowa³ na kilku komputerach
na raz !
- Na konsoli (czyli na komputerze, na którym jest zainstalowany Linux)
dostêpnych jest standardowo 6-7 wirtualnych ekranów (zwanych
wirtualnymi konsolami); aby siê pomiêdzy nimi prze³±czaæ u¿yj klawiszy
ALT+F1..6-7, albo ALT+strza³ka
- Aby uruchomiæ now± sesjê bez opuszczania bie¿±cej napisz su -
<identyfikator> Jest to po¿yteczne kiedy na przyk³ad jeste¶ zalogowany
jako zwyk³y u¿ytkownik, a chcesz zamontowaæ dysk (sekcja
``Dyskietki'') - tylko root mo¿e to zrobiæ
- Aby zakoñczyæ sesjê wpisz exit. Je¶li s± jakie¶ zawieszone zadania
(zobacz dalej) zostaniesz ostrze¿ony
- Aby odpaliæ proces w pierwszym planie napisz: $ program [-opcje]
[parametry] [<wej¶cie] [>wyj¶cie]
- Aby odpaliæ proces w tle napisz: $ program [-opcje] [parametry]
[<wej¶cie] [>wyj¶cie] &
- Aby zobaczyæ ile jest procesów napisz: ps Polecenie to poka¿e listê
procesów aktualnie dzia³aj±cych. Ka¿dy z nich ma swój niepowtarzalny
numer PID (Process IDentifier)
- Aby zakoñczyæ/zabiæ proces napisz $ kill <PID> Mo¿esz zabiæ proces
je¶li np. nie wiesz jak go normalnie zakoñczyæ. Czasami proces siê
stawia i nie chce daæ siê zabiæ (no ja te¿ bym siê stawia³ ;) ), ale i
tak jest na niego sposób: $ kill -9 <PID> W dodatku pow³oka
(odpowiednik COMMAND.COM-u; wiêkszo¶æ u¿ywa bash-a) pozwala na
zatrzymanie lub czasowe zawieszenie procesu, wys³anie procesu w t³o,
powrót procesu do pierwszego planu. W tym kontek¶cie procesy nazywaj±
siê "jobs" (czyli zadania).
- Aby zobaczyæ ile jest zadañ napisz $ jobs zadania s± identyfikowane
poprzez numer jaki nada im pow³oka a nie poprzez PID
- Aby zatrzymaæ proces uruchomiony w pierwszym planie wci¶nij CTRL+C
lub CTRL+D - nie zawsze zadzia³a
- Aby zawiesiæ proces uruchomiony w pierwszym planie wci¶nij CTRL+Z
- Aby wys³aæ zawieszony proces w t³o napisz $ bg <nr_zadania>
- Aby przywróciæ proces do pierwszego planu napisz $ fg <nr_zadania>
- I jeszcze raz, aby zabiæ zadanie napisz: $ kill %<nr_zadania>
U¿ywaj±c tych poleceñ mo¿esz jednocze¶nie formatowaæ dysk,
archiwizowaæ jakie¶ pliki, kompresowaæ jakie¶ pliki, kompilowaæ
program, albo kilka, rozpakowywaæ jakie¶ archiwum i jeszcze na dodatek
mieæ wiersz poleceñ do swojej dyspozycji HA !! Spróbuj zrobiæ to pod
DOS-em albo nawet Windowsami, a zobaczysz ró¿nicê miêdzy Unixami a
domowymi systemami operacyjnymi.
22..66.. UUrruucchhaammiiaanniiee pprrooggrraammóóww nnaa kkoommppuutteerraacchh ooddlleegg³³yycchh..
Aby uruchomiæ jaki¶ program na odleg³ym komputerze, którego adres to
daleko.wielki.pl, napisz:
telnet daleko.wielki.pl
Po zalogowaniu siê uruchom swoje ulubione programy. Oczywi¶cie nie
muszê mówiæ, ¿e trzeba mieæ konto na odleg³ym komputerze.
Je¶li masz X11 mo¿esz nawet uruchamiaæ aplikacje pod XWindows na
tamtym komputerze i wyswietlaæ je na swoim ekranie. Niech
daleko.wielki.pl bêdzie od³eg³ym komputerem obs³uguj±cym XWindows, a
tutaj.linux.pl twoim komputerem. Aby uruchomiæ z tutaj.linux.pl
program pod XWindows tak, aby uruchomi³ siê on na daleko.wielki.pl
· uruchom X11, uruchom xterm lub jaki¶ inny emulator terminala i
napisz:
xhost +wielki.daleko.pl
telnet wielki.daleko.pl
· po zalogowaniu siê napisz:
DISPLAY=tutaj.linux.pl:0.0
<nazwa_programu> &
zamiast DISPLAY... mo¿esz napisaæ setenv DISPLAY tutaj.linux.pl:0.0.
To zale¿y od pow³oki na komputerze odleg³ym.
Et voila! Teraz program bêdzie dzia³a³ na komputerze odleg³ym, a
wyniki jego dzia³ania bêd± wy¶wietlane na twoim ekranie. Nie próbuj
tego robiæ przez ³±cze PPP.
33.. UU¿¿yywwaanniiee kkaattaallooggóóww..
33..11.. KKaattaallooggii:: ppoojjêêcciiee ooggóóllnnee..
Poznali¶my ju¿ ró¿nicê miêdzy plikami w DOS-ie i Linux-ie. Co do
katalogów, to w DOS-ie katalogiem g³ównym jest natomiast w Linux-ie
jest to /. Tak samo kolejne podkatalogi oznacza siê aaa/sss/ddd.
Przyk³ady: DOS: PROGRAMSRCESLO.CPP Linux:
/home/guido/papers/geology/mid_eocene.tex
Jak zwykle '..' to katalog nadrzêdny, a '.' to katalog bie¿±cy.
Pamiêtaj, ¿e Linux nie pozwoli ci na wykonywanie poleceñ cd, rd czy
md, gdzie ci siê podoba. Ka¿dy u¿ytkownik zaczyna pracê w systemie w
swoim domowym katalogu nadanym mu przez administratora; np. u mnie
jest to: /home/guido.
33..22.. PPrraawwaa ddoossttêêppuu kkaattaallooggóóww..
Katalogi tak¿e maj± swoje prawa dostêpu. To czego dowiedzia³e¶ siê z
sekcji ``Prawa dostêpu'' odnosi siê równie¿ do katalogów. Atrybut 'x'
oznacza, ¿e mo¿esz dany katalog uczyniæ katalogiem bie¿±cym (cd), w -
mo¿esz skasowaæ z niego pliki (zale¿nie od ich praw dostêpu) albo sam
katalog.
Na przyk³ad, aby zabroniæ innym u¿ytkownikom dostêpu do swojego
katalogu domowego /home/guido/ napisz:
chmod o-rwx /home/guido
33..33.. KKaattaallooggii:: PPoorróówwnnaanniiee ppooddssttaawwoowwyycchh ppoolleecceeññ DDOOSS--oowwyycchh zz LLiinnuuxx--
oowwyymmii..
DOS Linux
DIR ls, find, du
CD cd, pwd
MD mkdir
RD rmdir
PRZYK£ADY
C:\GUIDO>dir $ ls
C:\GUIDO>dir file.txt $ ls file.txt
C:\GUIDO>dir *.h *.c $ ls *.h *.c
C:\GUIDO>dir/p $ ls | more
C:\GUIDO>dir \*.tmp /s $ find / -name "*.tmp"
C:\GUIDO>cd $ pwd
n/d - patrz uwaga $ cd
n/d - patrz uwaga $ cd ~
n/d - patrz uwaga $ cd ~/temp
C:\GUIDO>cd \other $ cd /other
C:\GUIDO>cd ..\temp\trash $ cd ../temp/trash
C:\GUIDO>md newprogs $ mkdir newprogs
C:\GUIDO>md \progs\turbo $ mkdir /progs/turbo
C:\GUIDO>rd newprogs $ rmdir newprogs
C:\GUIDO>rd \progs\turbo $ rmdir /progs/turbo
Uwaga 1: je¶li chcesz skasowaæ katalog rmdir musi on byæ pusty; mo¿esz
skasowaæ katalog wraz z zawarto¶ci± poleceniem rm -r. Uwaga 2: znak ~
jest skrótem nazwy twojego katalogu domowego. Polecenia cd i cd ~
zmieni± ¶cie¿kê bie¿±c± na twój katalog domowy niezale¿nie od tego,
gdzie jeste¶ w danym momencie; polecenie cd ~/tmp zmieni bie¿±cy kata
log na /home/twój_dom_kat/tmp. Rozumiesz zasadê ?
Uwaga 3: cd - odwraca ostatnie polecenie cd.
44.. DDyysskkiieettkkii,, ddyysskkii ttwwaarrddee ii ttaakkiiee iinnnnee..
44..11.. UUrrzz±±ddzzeenniiaa..
Nigdy o tym nie my¶la³e¶, ale DOS-owe polecenie FORMAT A: robi o wiele
wiêcej ni¿ siê wydaje. W rzeczywisto¶ci, kiedy wydajesz polecenie
FORMAT, to:
- sformatuje ono fizycznie dysk;
- stworzy katalog A: (czyli utworzy system plików na dyskietce)
- uczyni dyskietkê dostêpn± dla u¿ytkownika (zamontuje j±).
Te trzy kroki s± oddzielnymi zadaniami w Linux-ie. Mo¿liwe jest
przygotowanie i u¿ywanie dyskietek w formacie MS-DOS, chocia¿ s± tak¿e
dostêpne inne formaty; najpopularniejeszym jest ext2, ale dla
dyskietek lepszy jest minix. Oto sposób w jaki mo¿na przygotowaæ
dyskietkê (standardow± 1.44 MB) do pracy:
- musisz siê zalogowaæ jako root,
- fdformat /dev/fd0H1440 lub mformat a: - ¿eby mieæ dyskietkê w
formacie MS-DOS
- przed rozpoczêciem u¿ywania dyskietki musisz j± zamontowaæ: mount
/dev/fd0 /mnt
katalog /mnt musi istnieæ.
Teraz mo¿esz u¿ywaæ dyskietki; jej obraz jest w katalogu /mnt. BBAARRDDZZOO
WWAA¯¯NNEE - zanim wyjmiesz dyskietkê ze stacji - odmontuj j±:
umount /mnt Oczywi¶cie musisz formatowaæ tylko nieu¿ywane dyskietki.
Je¶li chcesz korzystaæ ze stacji B: to zamieñ wszêdzie fd0 na fd1.
Wszystko co robi³e¶ poprzez A: czy B: robi siê teraz poprzez katalog
/mnt. Przyk³ady:
DOS Linux
C:\GUIDO>dir a: $ ls /mnt
C:\GUIDO>copy a:*.* \docs\temp $ cp /mnt/* /docs/temp
C:\GUIDO>copy *.zip a:\zip $ cp *.zip /mnt/zip
C:\GUIDO>a: $ cd /mnt
A:\> /mnt$
Nie muszê chyba mówiæ, ¿e tak jak mo¿esz zamontowaæ dyskietkê tak i
mo¿esz zamontowaæ dowolne urz±dzenie z danymi. (dysk twardy, CD-ROM,
ta¶ma itp.) Spójrz do katalogu /dev, ¿eby zobaczyæ jakie mo¿esz
montowaæ urz±dzenia. (UWAGA: jest tam oko³o 1000 plików, lepiej u¿yj
ls /dev | less). Np. Aby zamontowaæ CD-ROM napisz
mount -t iso9660 /dev/cdrom /cdrom
To by³ "oficjalny" sposób na montowanie dyskietek, ale jest inny
sposób - ³atwiejszy. Poniewa¿ jest to uci±¿liwe ci±gle siê prze³±czaæ
na root-a po to, aby zamontowaæ dyskietkê - ka¿demu u¿ytkownikowi
mo¿emy pozwoliæ na montowanie dyskietek. W taki sposób:
· stwórz katalogi /mnt/a, /mnt/a: i /mnt/cdrom
· dodaj w /etc/fstab nastepuj±ce linie:
/dev/cdrom /mnt/cdrom iso9660 ro,user,noauto 0 0
/dev/fd0 /mnt/a: msdos user,noauto 0 0
/dev/fd0 /mnt/a ext2 user,noauto 0 0
Teraz ¿eby zamontowaæ dyskietkê z systemem MS-DOS, ext2 albo CD-ROM
napisz:
$ mount /mnt/a:
$ mount /mnt/a
$ mount /mnt/cdrom
/mnt/a, /mnt/a: i /mnt/cdrom s± teraz dostêpne dla ka¿dego
u¿ytkownika. Zauwa¿y³em, ¿e aby móc pisaæ do /mnt/a od razu po
przygotowaniu dyskietki trzeba napisaæ:
# mount /mnt/a
# chmod 777 /mnt/a
# umount /mnt/a
Pamiêtaj, ¿e udostêpniaj±c w ten sposób u¿ytkownikom dyskietki robisz
wielk± dziurê w bezpieczeñstwie systemu.
44..22.. AArrcchhiiwwiizzaaccjjaa..
Teraz jak ju¿ umiesz siê pos³ugiwaæ dyskietk±, kilka s³ów na temat
archiwizacji danych. Jest kilka pakietów, które mog± ci pomóc, ale ten
najpopularniejszy i naj³atwiejszy do archiwizowania na wielu no¶nikach
to tar.
# tar -M -cvf /dev/fd0H1440 /katalog_do_arch
Upewnij siê, ¿e dyskietka jest sformatowana i kilka innych jest
gotowych. Aby odarchiwizowaæ dane w³ó¿ dyskietkê do stacji i napisz:
# tar -M -xpvf /dev/fd0H1440
55.. KKoonnffiigguurroowwaanniiee ssyysstteemmuu..
55..11.. PPlliikkii ssttaarrttoowwee ssyysstteemmuu..
W DOS-ie s± dwa pliki systemowe, które sa odpowiedzialne za
konfiguracjê systemu podczas startu, ustawienie zmiennych i
ewentualnie uruchomienie jakich¶ programów.
W Linux-ie jest o wiele wiêcej takich plików, z których kilku nie
powiniene¶ ruszaæ dopóki nie bêdziesz wiedzia³ dok³adnie co robisz.
Oto te najwa¿niejsze:
PLIKI UWAGI
/etc/inittab nie dotykaj !
/etc/rc.d/* nie dotykaj !
Je¶li wszystko czego chcesz, to ustawienie zmiennej PATH czy innej
albo zmiana wygl±du komunikatu "login" albo automatyczne odpalenie
jakiego¶ programu podczas wlogowywania siê, to zajrzyj do tych plików:
PLIK UWAGI
/etc/issue ustawia format komunikatu "login"
/etc/motd ustawia komunikat wy¶wietlaj±cy siê
zaraz po wlogowaniu siê
/etc/profile pow³oka bash/sh - ustawia globalnie
(dla wszystkich u¿ytkowników) ró¿ne zmienne
/etc/csh.cshrc to samo dla pow³oki tcsh/csh - z tego
pliku nie mo¿e byæ nic wy¶wietlane na ekran
/etc/csh.login pow³oka tcsh/csh - st±d mo¿esz wy¶wietlaæ na ekran
/home/twoj_dom_kat/.profile pow³oka bash/sh - robi to co chcesz
/home/t_d_k/.cshrc patrz wy¿ej - z t± ró¿nic±, ¿e
ustawienia dotycz± tylko ciebie
/home/t_d_k/.login -----"------
Je¶li pliki .login albo .profile istniej±, to zostan± przeczytane po
zalogowaniu siê na koñcu i zostan± wykonane zawarte w nich polecenia
(Co¶ jakby AUTOEXEC.BAT)
Przyk³ad - spójrz na ten plik .profile:
______________________________________________________________________
# Jestem sobie komentarzem
echo ¦rodowisko:
printenv | more # ekwiwalent polecenia SET pod DOS-em
alias d='ls -l' # chyba rozumiesz, co to jest alias
alias up='cd ..'
echo "Przypominam ci, ¿e zmienna PATH zawiera: "$PATH
echo "Mi³ego dnia, "$LOGNAME
PATH i LOGNAME - tak, zgad³e¶ - to s± zmienne ¶rodowiskowe
# To jest funkcja w pow³oce
ctgz() # Wy¶wietla zawarto¶æ archiwum .tar.gz
{
for file in $*
do
gzip -dc ${file} | tar tf -
done
}
# koniec pliku .profile
______________________________________________________________________
55..22.. PPlliikkii ssttaarrttoowwee pprrooggrraammóóww..
Pod Linux-em wirtualnie wszysto mo¿na ustawiæ tak, jak chcesz.
Wiêkszo¶æ programów ma jeden lub wiêcej plików startowych, w których
mo¿esz poustawiaæ ró¿no¶ci. Czêsto jest to ·nazwa_programurc w twoim
katalogu domowym. Zauwa¿, ¿e s± one ukryte; pliki ukryte wy¶wietla siê
ls -a. Niektóre programy, jak tin, elm, netscape, xfm tworz± katalogi
.nazwa i tam umieszczaj± swoje pliki startowe. Pierwsze, które
bêdziesz chcia³ modyfikowaæ to:
~/.joerc - joe to bardzo popularny edytor - polecam
~/.xinitrc - u¿ywany podczas uruchamiania Xwindows (je¶li masz mniej
ni¿ 8MB RAM-u to lepiej nie uruchamiaj) poleceniem startx
~/.fvwmrc - u¿ywany przez mened¿era okienek fvwm. Przyk³ad mo¿esz
znale¼æ w /usr/lib/X11/fvwm/system.fvwmrc
~/.xfm - u¿ywany przez mened¿era plików xfm pod Xwindows
~/.Xdefault - u¿ywany przez emulator terminala pod X - rxvt
Pamiêtaj ! Dla tych wszystkich plików i innych, które spotkasz w
przysz³o¶ci - PPS
66.. TTrroosszzkkêê pprrooggrraammoowwaanniiaa..
66..11.. PPiissaanniiee sskkrryyppttóóww:: ttaakkiiee ..BBAATT--yy ttyyllkkoo lleeppsszzee..
Je¶li u¿ywa³e¶ plików .BAT, aby u³atwiæ sobie ¿ycie (Ja u¿ywa³em i to
du¿o), to to samo mo¿na zrobiæ w Linux-ie u¿ywaj±c aliasów - zobacz
przyk³ad wy¿ej. Ale je¶li twoje pliki .BAT by³y bardziej
skomplikowane, to polubisz programowanie w pow³oce - jest tak samo
wydajne jak QBasic, je¶li nie bardziej. (nawet je¶li nie u¿ywa³e¶
bardziej skomplikowanych plików .BAT, to i tak bêdziesz z czasem
programowa³ w pow³oce. Chocia¿by dlatego, ¿e wszelkie wersje
instalacyjne programów pod Linux-a s± napisane w skryptach.) Pow³oka
ma takie elementy jak: zmienne, instrukcje while, case, for,
if...then...else i wiele innych, co mo¿e byæ alternatyw± nawet dla
dobrego jêzyka programowania.
Aby napisaæ skrypt, wszystko co musisz zrobiæ, to napisaæ zwyk³y plik
tekstowy zwieraj±cy polecenia, zapisaæ go i uczyniæ wykonywalnym. To
ostatnie mo¿esz zrobiæ poleceniem: chmod u+x <nazwa> Aby go wykonaæ
wpisz jego nazwê - pamiêtaj, ¿e Linux nie widzi plików w katalogu
bie¿±cym wiêc dodaj ./ na pocz±tku nazwy, albo dodaj katalog bie¿±cy
'.' do zmiennej PATH.
S³owo ostrze¿enia: Standardowy edytor systemowy 'vi' nie jest
najszczê¶liwszym edytorem - szczególnie je¶li kto¶ jest przyzwyczajony
do takich edytorów jak ne.exe czy te spod ¶rodowiska Pascal/C++. Jak
ju¿ to radzi³em wcze¶niej lepiej u¿ywaæ joe, który jest dostêpny w
ka¿dej standardowej dystrybucji. Na wszelki wypadek powiem, ¿e:
- aby co¶ wpisaæ w 'vi' trzeba najpierw nacisn±æ 'i'
- aby wyj¶æ bez zachowania zmian: 'ESC:q!'
- aby wyj¶æ z zachowaniem zmian: 'ESC:x'
Pisanie skryptów pod Unix-ami, to tak obszerny temat, ¿e mo¿na by
napisaæ ksi±¿kê na ten temat (w istocie s± ksi±¿ki na ten temat :) ),
wiêc nie bêdê siê tutaj dalej zag³êbiaj, tylko podam przyk³ad, który
mam nadziejê przyda siê i z którego mo¿esz wyci±gn±æ kilka
podstawowych zasad.
______________________________________________________________________
#!/bin/sh
# Jestem sobie komentarzem
# nie zmieniaj pierwszej linii !!! - musi tam byæ
echo "To jest system: `uname -a`" # u¿yj wyj¶cia polecenia uname
echo "Nazywam siê $0" # zmienne wbudowane
echo "Poda³e¶ mi nastêpuj±ce $# parametry: "$*
echo "Pierwszy parametr to: "$1
echo -n "Jak siê nazywasz? " ; read imie
echo spójrz na róznicê: "Cze¶æ $imie" # cytowanie z "
echo spójrz na ró¿nicê: 'Cze¶æ $imie' # cytowanie z '
DIRS=0 ; FILES=0
for file in `ls .` ; do
if [ -d ${file} ] ; then # je¶li plik jest katalogiem
DIRS=`expr $DIRS + 1` # DIRS = DIRS + 1
elif [ -f ${file} ] ; then
FILES=`expr $FILES + 1`
fi
case ${file} in
*.gif|*jpg) echo "${file}: plik graficzny" ;;
*.txt|*.tex) echo "${file}: plik tekstowy" ;;
*.c|*.f|*.for) echo "${file}: plik ¿ród³owy" ;;
*) echo "${file}: inny plik" ;;
esac
done
echo "Jest ${DIRS} katalogów i ${FILES} plików"
ls | grep "ZxY--!!!WKW"
if [ $? != 0 ] ; then # kod wyj¶cia ostatniego polecenia
echo "ZxY--!!!WKW nie znaleziono"
fi
echo "wystarczy... je¶li chcesz wiedzieæ wiêcej, to poczytaj"
echo "podrêcznik systemowy""
______________________________________________________________________
77.. CC ddllaa cciieebbiiee..
Chyba nie spodziewa³e¶ siê znale¼æ GW czy QBasic-a na Linux-ie ?? W
Unix-ach jêzykiem systemowym i podstawowym jest C, pokochaj albo rzuæ.
Wiele innych jêzyków (FORTAN, Pascal, Lisp, Basic, Perl, awk ale nie
Turbo Pascal) s± tak¿e dostêpne. Zak³adaj±c, ¿e znasz ju¿ C, oto
kilka wytycznych dla tych, którzy wychowali siê na Turbo C++ czy innym
z DOS-owych braci C. Kompilator C pod Linux-em to gcc i wcale nie ma
¿adnych gwizdków, dzwonków i bajerów, ktore maj± DOS-owe wersje.
¯adnego ¶rodowiska, zintegrowanej pomocy (CTRL+F1) czy zintegrowanego
debuggera itp. Jest to go³y kompilator wywo³ywany z wiersza poleceñ;
bardzo wydajny z reszt±. ¯eby skompilowaæ swoje standardowe hello.c
napisz:
gcc hello.c, a je¶li chcesz mieæ nazwê pliku wynikowego tak± sam± jak
plik ¼ród³owy to napisz gcc -o hello hello.c. Pierwsze polecenie
utworzy plik wykonywalny a.out. ¯eby do³±czyæ jak±¶ bibliotekê dodaj
opcjê -l<arg>, np. gcc -o matma matma.c -lm
Opcja -l<arg> zmusza gcc, aby do³±czy³o bibliotekê
/usr/lib/lib<arg>.a, tak wiêc -lm do³±czy /usr/lib/libm.a.
To wszystko jest dobre dopóki piszesz ma³e programy. Ale kiedy twój
program sk³ada siê z kilku plików ¼ród³owych, musisz u¿yæ narzêdzia
make. Za³ó¿my, ¿e napisa³e¶ jaki¶ interpreter: jego plik g³ówny to
parser.c i do³±cza do siebie dwa pliki parser.h i xy.h. Chcesz u¿ywaæ
procedur zawartych w parser.c, w programie calc.c, który znowu do³±cza
parser.h. Co za ba³agan ! Co musisz zrobiæ aby skompilowaæ calc.c ?
Musisz napisaæ tzw. Makefile, który informuje kompilator o
zale¿no¶ciach pomiêdzy poszczególnymi programami. W naszym przypadku
to bêdzie:
______________________________________________________________________
# Oto plik Makefile u¿ywany do kompilacji calc.c
# W miejsce <TAB> naci¶nij tabulator
calc: calc.o parser.o
<TAB>gcc -o calc calc.o parser.o -lm
# calc zale¿y od dwóch plików objektowych: calc.o i parser.o
calc.o: calc.c parser.h
<TAB>gcc -c calc.c
# calc.o zale¿y od dwóch plików ¿ród³owych: calc.c i parser.h
parser.o: parser.c parser.h xy.h
<TAB>gcc -c parser.c
# parser.o zale¿y od trzech plików ¼ród³owych
# koniec pliku Makefile
______________________________________________________________________
Zapisz ten plik jako Makefile i napisz make aby skompilowaæ calc.c;
mo¿esz tak¿e zapisaæ go jako calc.mak i wtedy napisaæ make -f
calc.mak. No i oczywi¶cie PPS :) na temat make.
Wcze¶niej powiedzia³em, ¿e nie ma pomocy do C. To nie ca³kiem
prawda... niektóre funkcje s± opisane w podrêczniku systemowym.
Jest bardzo du¿o bibliotek do C; w¶ród pierwszych, które bêdziesz
chcia³ u¿yæ mog± znale¼æ siê:
· ncurses - do zabawy z trybem tekstowym,
· svgalib - do grafiki,
· XForms - do programowania pod XWindows,
· MGUI - tak¿e do programowania pod XWindows.
Dwie ostatnie mo¿na znale¼æ pod adresami:
bloch.phys.uwm.edu/pub/xforms
www.volftp.vol.it/IT/IT/ITALIANI/MORELLO/index.htm Te biblioteki
u³atwiaj± bardzo programowanie pod XWindows. Je¶li nie mo¿esz prze¿yæ
bez IDE a'la Borland, to zdob±d¼ pakiet xwpe z ftp.icm.edu.pl w
katalogu /pub/Linux/sunsite/apps/editors. Powiniene¶ go polubiæ.
88.. PPoozzoossttaa³³yy 11%%..
88..11.. OOddrroooottoowwiiææ ssiiêê""..
Z³ym pomys³em jest logowanie siê jako root, ¿eby robiæ zwyk³e
codzienne rzeczy. U¿ywanie tego konta jest do¶æ niebezpieczne i
powinno byæ przeznaczone tylko do administracji. Aby utworzyæ konto
dla siebie wykonaj polecenie: adduser podaj±c nastêpnie informacje
takie jak swój identyfikator, has³o, numer grupy itp. (wci¶nij
<<ENTER>> na pytania, których nie rozumiesz.) Od t³umacza: Mo¿e siê
tak zdarzyæ, ¿e pojawi siê komunikat /etc i zobacz czy jest tam plik
.passwd.lock lub o podobnej nazwie i skasuj go.
88..22.. TTwwoorrzzeenniiee wwiirrttuuaallnneejj ppaammiiêêccii..
Teoretycznie Linux mo¿e byæ uruchomiony ju¿ na 2MB RAM-u. Od
t³umacza: Ale ja bym nie radzi³ uruchamiania go przy takiej ilo¶ci
pamiêci, z reszt± obecnie chyba ¿adna dystrybucja nie da siê
zainstalowaæ je¶li masz mniej ni¿ 4MB RAM-u, a niektóre wymagaj± nawet
8MB. Ale im wiêcej pamiêci masz tym wiêcej mo¿esz zrobiæ. XWindows
jak ju¿ wspomnia³em nie bêd± dzia³aæ w miarê sensowanie je¶li masz
mniej ni¿ 8MB RAM-u. Aby dodaæ sobie jeszcze 8MB wirtulanej pamiêci
wpisz jako root w wierszu poleceñ:
______________________________________________________________________
# dd if=/dev/zero of=/swapfile bs=1024 count=8192
# mkswap /swapfile 8192
# sync
# swapon /swapfile
______________________________________________________________________
Dodaj ostatni± liniê do pliku /etc/rc.d/rc.local, aby udostêpniæ tê
pamiêæ za ka¿dym razem kiedy bêdziesz startowa³ Linux-a.
88..33.. UU¿¿yywwaanniiee ttaarr--aa ii ggzziipp--aa..
W Unix-ach bardzo popularnymi programami do archiwizacji i kompresji
s± tar i gzip.
Aby stworzyæ archiwum wpisz w wierszu poleceñ:
tar cvf <nazwa_archiwum.tar> <pliki_do_zarchiwizowania>
Aby wydobyæ pliki z archiwum wpisz:
tar xpvf <nazwa_archiwum.tar> <pliki>
Aby wy¶wietliæ zawarto¶æ archiwum napisz:
tar tf <nazwa_archiwum> | less
Opcja 'v' powoduje wy¶wietlenie plików archiwizowanych albo
wyci±ganych z archiwum, je¶li nie chcesz tego, mo¿esz ja pomin±æ.
Aby skompresowaæ pliki mo¿esz u¿yæ compress albo gzip. Ten pierwszy
jest ju¿ przestarza³y i nie powinien byæ u¿ywany.
compress <plik> albo gzip <plik> skompresuje plik. uncompress
<plik>.Z albo gzip -d <plik>.gz odkompresuje plik.
Je¶li ¶ci±gasz z sieci jaki¶ pakiet w 99% przypadków jest to
skompresowane archiwum (xxx.tar.gz lub xxx.tgz). ¯eby rozpakowaæ i
odarchiwizowaæ za jednym zamachem wpisz:
tar xzf xxx.tar.gz Opcji 'z' mo¿esz tak¿e u¿ywaæ przy archiwizowaniu i
przegl±daniu archiuwm skompresowanego. Przy okazji warto powiedzieæ,
¿e pakiety te s± ju¿ tak przygotowane, ¿e mo¿esz je rozpakowaæ w
katalogu g³ównym - / i wszystkie programy znajd± siê na swoim miejscu.
Zak³adaj±c oczywi¶cie, ¿e nie pogrzeba³e¶ za bardzo na swoim systemie.
Programy arj, zip, unzip, rar, unrar tak¿e s± dostêpne pod Linux-em.
88..44.. IInnssttaallaaccjjaa aapplliikkaaccjjii..
Mie¶ci siê tutaj ju¿ to co wspomnia³em o plikach xxx.tar.gz.
Dystrybucja Slackware ma swój program, który pomaga przy instalacji
pakietów - pkgtool. Dystrybucja Red Hat ma rpm - trochê mniej
przyjazny. Dystrybucja Debian pewnie te¿ co¶ takiego ma, ale poniewa¿
nie mia³em z ni± kontaktu, wiêc nie wiem.
S± te¿ aplikacje, które maj± swoje w³asne systemy instalacji. Jak
rozpakujesz jaki¶ pakiet przeczytaj zawsze pliki README albo
INSTALLATION, a znajdziesz tam informacje na temat jak zainstalowaæ
dany pakiet. Du¿a czê¶æ pakietów jest rozprowadzana jako ¼ród³a i
musisz je najpierw skompilowaæ. Najlepiej rozpakowaæ je w katalogu
/usr/src przeznaczonym na ¼ród³a i tam poczytaæ jak dany pakiet
skompilowaæ i zainstalowaæ. Z regu³y wszystko co musisz zrobiæ to
rozpakowaæ pakiet i napisaæ make albo make install. Oczywi¶cie
bêdziesz potrzebowa³ kompilatora gcc. Pamiêtaj, ¿e instalacja
pakietów to zadanie dla root-a.
88..55.. TTrriikkii,, bbeezz kkttóórryycchh nniiee mmoo¿¿eesszz ssiiêê oobbeejj¶¶ææ..
Dope³nianie nazw poleceñ i nazw plików/katalogów. Je¶li wpiszesz nie
ca³± nazwê polecenia i naci¶niesz <TAB> to pow³oka dope³ni za ciebie
nazwê albo wy¶wietli wszystkie zaczynaj±ce siê na podany ci±g. Np.
zamiast pisaæ gcc dddddddllllllllluuuuga.nazwa.pliku - na dodatek nie
pomyliæ siê w ilo¶ci d l oraz u napisz gcc ddd<TAB>.
Ogl±danie zawarto¶ci ekranu, która siê przesunê³a do góry: Mo¿esz to
zrobiæ wciskaj±c <SHIFT+PGUP> - ile mo¿esz obejrzeæ zale¿y od tego ile
masz pamiêci na karcie graficznej. Je¶li podasz polecenie script
<plik> to wszystko co pojawi siê na ekranie znajdzie siê tak¿e w pliku
<plik> dopóki nie podasz polecenia exit.
Reset ekranu: je¶li zdarzy ci siê wy¶wietliæ plik binarny to mo¿e siê
to skoñczyæ tym, ¿e zamiast znaku zachêty bêdziesz mia³ jakie¶ krzaki.
Napisz wtedy na ¶lepo, ale dok³adnie, reset albo echo <CTRL+V> <ESC> c
<ENTER> albo echo <CTRL+V> <CTRL+O> <ENTER>
Komunikaty od j±dra: spójrz do pliku /var/adm/messages albo
/var/log/messages jako root, aby poczytaæ komunikaty od j±dra
w³±czaj±c to co pojawi³o siê podczas startu systemu.
88..66.. PPoo¿¿yytteecczznnee pprrooggrraammyy..
Po pierwsze - gdzie je znale¼æ. Poniewa¿ wszyscy wiecie jak siê
poruszaæ po sieci i jak u¿ywaæ archie-go i ftp podam wam tylko
najwa¿niejsze adresy dla Linux-a. S± to:
· sunsite.unc.edu
· TSX-11.mit.edu
· nic.funet.fi
Pierwsze dwa maj± swoje kopie w Polsce pod adresem ftp.icm.edu.pl.
Zalecam ich u¿ywaæ - o wiele szybszy transfer. I tak:
· sunsite.unc.edu to /pub/Linux/suniste/
· TSX-11.mit.edu to /pub/Linux/tsx-11/
Programy:
· at - pozwala uruchamiaæ programy o podanej godzinie w podanym dniu,
· awk - bardzo dobry jêzyk do manipulacji plikami z danym (i nie
tylko) Na przyk³ad:
awk '$2 ~ "abc" {print $1, "\t", $4}' dane.dat
Wy¶witeli pola 1. i 4. ka¿dej linii z pliku dane.dat, której drugie
pole = abc
· delete-undelete - to chyba wiadomo,
· df - podaje informacje o ilo¶ci wolnego i zajêtego miejsca na dysku
· dosemu - pozwala uruchamiaæ niektóre DOS-owe programy oraz Win 3.x
przy odrobinie mieszania z konfiguracj±,
· file <nazwa> - podaje rodzaj pliku - archiwum, gif, text itp.
· find (zobacz sekcja ``Katalogi'') jest jednym z najlepszych
poleceñ. U¿ywany jest do wyszukiwania plików na dysku, które
spe³niaj± podane warunki i dzia³ania na nich. Ogólna postaæ
polecenia find wygl±da tak:
find <katalog> <wyra¿enie> gdzie wyra¿enie zawiera kryteria
wyszukiwania i dzia³ania.
Przyk³ady:
find . -type l -exec ls -l {} ;
wyszukaj wszystkie do³±czenia symboliczne w katalogu bie¿±cym i
jego podkatalogach i poka¿ na co wskazuj±.
find / -name '*.old' -ok rm {} ;
wyszukaj wszystkie pliki z ca³ego dysku z rozszerzeniem .old i
pytaj o skasowanie ich.
find . -perm 755
wyszukaj wszystkie pliki z prawami dostêpu 755 - wykonywalne
(zobacz ``Prawa dostêpu'') w bie¿±cym katalogu i jego
podkatalogach.
find . -user root
wyszukaj pliki, których w³a¶cicielem jest root.
Jest o wiele wiêcej mo¿liwo¶ci, jak np. wyra¿enia logiczne (and,
or) - PPS.
· (f)grep - wyszukuje ³añcuchy w plik-u/ach, np. grep -l "stdio" *.c
- wy¶wietl nazwy plików .c, które zawieraj± ci±g stdio
· gnuplot - doskona³y program do naukowego drukowania na ploterach
· gzexe - skompresuj program wykonywalny zachowuj±c jego
wykonywalno¶æ
· joe - wspania³y edytor. Uruchamiaj±c go poleceniem jstar bêdziesz
mia³ te same przypisania do klawiszy co w WordStar
· less - przypuszczalnie najlepszy do przegl±dania plików tekstowych;
je¶li jest dobrze skonfigurowany to mo¿esz tak¿e ogl±daæ pliki .gz,
.z, .tar
· lpr <plik> - drukuje plik w tle. Aby sprawdziæ status kolejki do
drukowania napisz lpq
· mc - co¶ a'la Norton Commander
· pine - przyjazny program do obs³ugi poczty i nie tylko
· script <plik> - kopiuje to co siê pojawia na ekranie do pliku
dopóki nie wydasz polecenia exit.
· sudo - pozwala zwyk³ym u¿ytkownikom na wykonywanie zadañ root-a PPS
· uname -a - informacja o systemie
· zcat, zless - wy¶wietlaj± skompresowane za pomoc± gzip-a pliki
tekstowe
· Nastêpuj±ce polecenia s± czêsto potrzebne: bc, cal, chsh, cmp, cut,
fmt, head, hexdump, nl, passwd, printf, sort, split, strings, tac,
tail, tee, touch, uniq, w, wall, wc, whereis, write, xargs, znew.
88..77.. PPoossppoolliittee rroozzsszzeerrzzeenniiaa ii pprrooggrraammyy zz nniimmii zzwwii±±zzaannee..
W przysz³o¶ci na pewno zetkniesz siê z wieloma rozszerzeniami. Oto
lista tych najpopularniejszych:
· ·1 ... .8 - strony podrêcznika systemowego.
· ·arj - kompresja arj
· ·dvi - plik wyj¶ciowy TeX-a (patrz poni¿ej); xdvi - program do
ogl±dania tych plików; dvips - program t³umacz±cy je na postscript
.ps
· ·gif - plik graficzny
· ·gz - kompresja gzip
· ·info - plik informacyjny (alternatywa dla "man-a")
· ·jpg, .jpeg - plik graficzny
· ·lsm - Linux Software Map. Plik tekstowy zawieraj±cy informacje o
danym pakiecie
· ·ps - plik postscipt-owy. Aby je ogl±daæ zdob±d¼ gs i opcjonalnie
ghostscript
· ·tgz, tar.gz - skompresowane archiwum
· ·tex - plik dla TeX-a - narzêdzie do sk³adania dokumentów
· ·texi - plik dla texinfo
· ·xbm, .xpm, .xwd - plik graficzny
· ·zip - archiwum zip
· ·Z - kompresja compress
99.. TToo ttyyllee..
Gratulacje ! £ykn±³e¶ trochê Unix-a i jeste¶ gotów do pracy i
eksperymentowania. Pamiêtaj, ¿e twoja wiedza na temat systemu jest
bardzo ma³a i jeste¶ zobowi±zany du¿o æwiczyæ, ¿eby dobrze siê
pos³ugiwaæ Linux-em. Ale je¶li wszystko co mia³e¶ zrobiæ to po¶ci±gaæ
aplikacje i pracowaæ z nimi, to za³o¿ê siê, ¿e to co napisa³em tutaj
to wystarczaj±co. Na dzisiaj nie wiem wiele wiêcej, a jako¶ udaje mi
siê pracowaæ z Linux-em codziennie !
Jestem pewien, ¿e Linux ci siê spodoba i dalej bêdziesz siê go uczy³ i
poznawa³. Za³o¿ê siê te¿, ¿e ju¿ nigdy nie wrócisz do DOS-a ! Mam
nadziejê, ¿e wyrazi³em siê dostatecznie jasno i zrozumiale i zrobi³em
dobry uczynek dla moich trzech czy czterech czytelników.
99..11.. PPrraawwaa aauuttoorrsskkiiee..
O ile nie stwierdza siê inaczej, dokumenty HOWTO s± chronione prawami
autorskimi ich autorów. Mog± one byæ rozprowadzane w ca³o¶ci lub w
czê¶ci, w jakiejkolwiek postaci fizycznej czy elektronicznej tak
d³ugo, dopóki znajduje siê w nich ta wzmianka. Dystrybucja komercyjna
jest dozwolona, a nawet zachêca siê do niej; chocia¿ autor chcia³by
byæ poinformowany o takowej.
Wszelkie t³umaczenia, prace pochodne, prace zebrane zawieraj±ce
dokumenty HOWTO musz± zawieraæ tê notatkê o prawach autorskich.
Oznacza to, ¿e nie mo¿esz stworzyæ pracy pochodz±cej z HOWTO i na³o¿yæ
na jej dystrybucjê dodatkowych ograniczeñ. Wyj±tki od tej zasady mog±
byæ uczynione pod pewnymi warunkami; skontaktuj siê z koordynatorem
programu Linux HOWTO pod ni¿ej podanym adresem.
Krótko mówi±c, chcemy promowaæ szerzenie tych dokumentów przez
wszelkie dostêpne kana³y. Chcieliby¶my tak¿e utrzymaæ prawa autorskie
na³o¿one na te dokumenty, i byæ powiadomieni o planach dotycz±cych
redystrybucji HOWTO.
Je¶li masz pytania skontaktuj siê z Gregiem Hankisem, koordynatorem
programu Linux HOWTO po adresem gregh@sunsite.unc.edu.
99..22.. DDiissccllaaiimmeerr..
"Szybkie przej¶cie od DOS-a do Linux-a" zosta³o napisane przez Guido
Gonzato, Guido@ibogfs.cineca.it. Wielkie dziêki dla Matta Welsha,
autora podrêcznika "Linux Installation and Getting Started", dla Ian
Jackson, autora "Linux frequently asked questions with answers", dla
Giuseppe Zanetti, autora "Linux - Il sistema operativo FREE SOFTWARE
per personal computer 386/486", dla wszystkich, którzy przys³ali mi
pocztê z sugestiami no i szczególne podziêkowania dla Linusa Torvaldsa
i GNU, którzy dali nam Linuxa !!!
Dokument ten dostarczany jest "taki jaki jest". W³o¿y³em wiele
wysi³ku, aby napisaæ go tak dok³adnie jak tylko potrafi³em, ale
wykorzystujesz informacje tu zawarte na w³asne ryzyko. Nie jestem
odpowiedzialny w ¿adnym wypadku za jakiekolwiek zniszczenia wynik³e z
winy korzystania z tego dokumentu. T³umacz tak¿e nie jest
odpowiedzialny za ¿adne zniszczenia.
Wszelkie odzewy, pro¶by, sugestie, krytyki itd. s± mile widziane.
Ciesz siê z ¿ycia ! (i z Linux-a)
Guido =8-)
99..33.. OOdd tt³³uummaacczzaa..
T³umaczenie to jest chronione prawami autorskimi © Bartosza
Maruszewskiego. Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na
prawach takich samych jak dokument oryginalny.
Je¶li znalaz³e¶ jakie¶ ra¿±ce b³êdy ortograficzne, gramatyczne,
sk³adniowe, techniczne to pisz do mnie:
B.Maruszewski@zsmeie.torun.pl
Oficjaln± stron± t³umaczeñ HOWTO jest http://www.jtz.org.pl/
Aktualne wersje przet³umaczonych dokumentów znajduj± siê na tej¿e
stronie. Dostêpne s± tak¿e poprzez anonimowe ftp pod adresem
ftp.ippt.gov.pl/pub/Linux/JTZ/
Przet³umaczone przeze mnie dokumenty znajduj± siê tak¿e na mojej
stronie WWW. <http://www.zsmeie.torun.pl/~bart/tlumaczenie.html> S±
tam te¿ odwo³ania do Polskiej Strony T³umaczeniowej.
Kontakt z nasz± grup±, grup± t³umaczy mo¿esz uzyskaæ poprzez listê
dyskusyjn± jtz@ippt.gov.pl. Je¶li chcesz sie na ni± zapisaæ, to wy¶lij
list o tre¶ci subscribe jtz Imiê Nazwisko na adres
listproc@ippt.gov.pl
Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez t³umacza to:
· - wzmianka o systemie ext2 w nowych dystrybucjach,
· - wzmianka o najczê¶ciej stosowanych skrótach,
· oraz inne pomniejsze dodatki.
